SAĞLIK KOÇLUĞU HAKKINDA

Beslenmenizi gözden geçirerek başlamaya ne dersiniz?

SAĞLIK KOÇLUĞU NEDİR? NE DEĞİLDİR? UZMAN SEÇİMİNDE NELERE DİKKAT ETMELİSİNİZ?

Koçluk, belli bir yönde davranışlarınızı ve yaşam tarzınızı değiştirmenizde etkisi kanıtlanmış, nitelikli bir hizmettir. İhtiyacınız olan davranış değişikliğini sağlığınızla ilgili bir konu yani “sağlık davranışı” ise, yani ÖRNEĞİN ŞEKERİ, SİGARAYI BIRAKMAK, ALKOLE SIĞINMAMAK, HAYATINA EGZERSİZİ KATMAK gibi konularsa bir sağlık koçundan hizmet almak günlük hayatınızda karşılaşabildiğiniz zorlukları atlatmada ve yaşam kalitenizin artmasında daha yararlı olacaktır. Yani sağlık koçu, daha sağlıklı yaşamanıza ve kronik hastalıklardan korunmanıza ya da onları yönetmenize katkı sağlayan bir hizmet sağlayıcıdır. Sağlık davranışı, sağlıklı olma ya da hissetme yolunda attığımız adımları kapsar. Bu, daha farklı bir uzmanlaşma gerektiren bir koçluktur ve ülkemizde tanımı nispeten muğlaktır.

 Bazen yaşam koçları “sağlıklı yaşam danışmanlığı” adı altında da koçluk hizmeti verebilmektedir ve esas eğitimleri sağlık alanına dahil olmayan farklı bir bölüm olabilmektedir. Sağlık koçluğu söz konusu olduğunda anatomi, fizyoloji, patoloji ve farmakoloji gibi medikal bilgiye hakim olan bir koç seçmeniz, ülkemiz koşullarında, çok değerlidir. En doğrusu bir yemine bağlılık zorunluluğu olan, sağlık bilimleri kapsamında bir alanda lisans eğitimi almış, gerektiğinde diyetisyeniniz veya doktorunuz gibi diğer nitelikli uzmanlarla işbirliği kuracak veya sizi doğru uzmanlara yönlendirecek, sağlık koçluğu deneyimi olan bir uzmanla çalışmaktır. İlgisiz bölüm mezunlarının ihtiyacınıza cevap vermesi zordur ve istismar olasılığı barındırır.

Uzman seçimini doğru yapmak sağlığınızı korur ve bunu yapacak güç sizdedir. İngiltere’de Sağlık ve Wellness Koçluğu, Sağlık Koçları Derneği’nin akreditasyonuna tabidir. Bu derneğin yaptığı çalışmalarda kilo verenlerin %95’inin tekrar kilo aldığı, bir kalp krizi geçirmiş hastaların bile sadece 7’sinden 1’inin yeme ve egzersiz konularında kalıcı değişiklikler yapabildiği gösterilmiştir. Çünkü pek çok kişi kazanılmış alışkanlıklarını nasıl değiştireceğini bilmemektedir. Yaygın beslenme ve egzersiz söylemleri olan “daha az kalori al ve daha fazla egzersiz yap” doğru olsa da uyması çok zor bir tavsiyedir ve bunları nasıl yapacaklarını insanlara açıklamaz.

Ülkemizde her ne kadar “fonksiyonel wellness koçluğu” gibi eğitimler veren yetkili bir kuruluş da olsa da, bu kuruluşun yaptığı tanıtımda bir fonksiyonel wellness koçunun ne yaptığını sıralayan maddeleri arasında “doktorunun direktiflerine uymasına yardım etmesi” gibi bir madde de bulunmaktadır. Esasında koçluk, doktor dahil herhangi bir uzmanın direktiflerine sizi uydurmakla değil, sizin kendi karar ve tercihleriniz doğrultusuna size yol arkadaşlığı yapmakla yükümlüdür. Kaldı ki “wellness” da içi çok çeşitli biçimlerde doldurulabilen, kapsamı zor tanımlanabilecek bir ifadedir ve genellikle “iyilik hali” anlamında kullanılır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), sağlıklı olmayı “biyopsikososyal” bir iyilik hali olarak tanımlamaktadır. Yani sadece bedensel veya sadece psikolojik değil, sosyal iyilik haliniz de yaşamsaldır. Sağlık koçunuz bunun farkında olmalı, sosyal yönünüzü, olumlu ilişkilerinizi ve güçlü yanlarınızı korumaya yönelik yaklaşmalıdır. Veya örneğin size beslenme rejimi hazırlamamalı, böyle bir ihtiyacınız varsa sizi diyetisyene yönlendirmelidir. Doktorunuzun tavsiyesine uymakla ilgili bir koçla çalışmanız mükemmel bir seçimdir, ancak koçun görevi bir talimatlar bütününe uyup uymadığınızı kontrol ya da takip etmek değil, uymak veya yanlış bulup zarar deneyimlediğiniz bir tavsiyeye uymamak yolculuğunuzda size eşlik etmektir. Çünkü kararlarınızı sorgulama hakkı yoktur.

Öte yanda elbette sağlıklı beslenmeye dair içerik ve tarz bilgisi verebilir, yaşam tarzınızı sizin için en ideal, koruyucu ve hastalık önleyici hale getirme yönünde kaynak paylaşabilir, tavsiye verebilir. Bazı konulara dikkat ederek diyabet, kalp hastalığı, romatolojik ve otoimmün rahatsızlıklar gibi çoğu kronik hastalıktan korunabilir, kanserin gelişmesi riskini azaltabilirsiniz. Halihazırda mevcut bir kronik hastalığınız varsa sağlık koçluğu hizmeti alarak yaşam kalitenizi artırabilirsiniz. Bu konuda “yaşam tarzı tıbbı” söz konusudur;  bu yaklaşım, önleyici bir sağlık ve hekimlik anlayışını önceler. İyi bir sağlık koçu düzenli olarak gelişmeleri takip edecek, kongre, sempozyum ve seminerlerle bilimsel gelişmelerin ve size ne iyi nasıl hizmet vereceğinin takipçisi olacaktır. Ayrıca bilimsel dünyanın doğrusal olmayan, güncellenebilen, değişebilen bilgiler ürettiğinin bilincinde kalarak bilimin yol göstericiliğinden uzaklaşmayacaktır. Bu anlamda koçunuzun akreditasyonlarının tam olması ve size güven vermesi gerekir. Yaşam tarzı tıbbının esaslarını bilmesi de sizin için artıdır.

Özetle, bir sağlık koçuyla çalışmak yaşam tarzı değişiklikleri yapmayı çok daha kolay hale getirir. Kişinin güven ve farkındalık inşa etmesine, kendi sağlıklarına özen göstermede cesaretlenmesine ve yeni becerilerle davranışlar benimsemesine yardımcı olur. Ayrıca, bir sağlık koçuyla çalışmak pozitif bir deneyim olarak tarif edilmektedir. Sağlık koçluğunun en belirgin başarısı arasında kalp hastalıkları, diyabet ve otoimmün rahatsızlıklarla hatta kanserle yaşayan kişilerdeki etkisidir. Bu etki takip süre ve sıklıklarını azaltmak, hastanın memnuniyet duygusunun artması, semptomları yönetmede daha fazla başarı gibi olumlu sonuçlardır.